A może arbitraż?

W dzisiejszych czasach istotnym problemem przy prowadzeniu postępowania sądowego jest często występujące przeciążenie wymiaru sprawiedliwości. Liczba spraw, które trafiają do sądów (szczególnie tych w większych miastach) skutkuje tym, że czas oczekiwania na rozstrzygnięcie sprawy ulega znacznemu wydłużeniu. Na prawomocny wyrok może przyjść nam czekać nawet kilka lat, w zależności od ewentualnych postępowań odwoławczych. W związku z tym pytanie o alternatywną drogę do rozwiązywania sporów jest bardzo zasadne.

Arbitraż albo inaczej sąd polubowny to instytucja prywatnego rozwiązywania sporów poza oficjalnym systemem sądownictwa. Podstawowym warunkiem umożliwiającym skorzystania z arbitrażu jest zapis na sąd polubowny, a więc umowa (albo klauzula zawarta w innej umowie), na mocy której strony decydują się poddać spór pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Arbitraż jest więc instytucją dobrowolną. Niemniej zapis na sąd polubowny najczęściej zawierany jest już przy zawieraniu głównej umowy handlowej, kiedy jeszcze żadnego sporu nie ma. W efekcie, wszelkie przyszłe spory wynikające z danej umowy rozwiązywane już będą przez arbitraż. Warto jednak pamiętać, że w sprawach, w których strony nie mogą zawrzeć ugody (np. w sprawach związanych ze statusem cywilnym), arbitraż również nie jest dopuszczalny.

Sądownictwo polubowne różni się od sądów powszechnych w kilku istotnych aspektach:

Elastyczność procedury

Sąd polubowny działa w oparciu o swoją własną procedurę przyjętą w regulaminie sądu. Procedura ta może określać zasady przeprowadzania dowodów, kontaktowania się stron i arbitrów, czas działania itp. Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego mogą istotnie różnic się od tych, jakie przewiduje kodeks postępowania cywilnego, a ograniczenie w stosowaniu niektórych środków (opinii biegłych, przesłuchań świadków) mogą znacząco przyczynić się do skrócenia czasu trwania postępowania.

administration-architecture-bedrock-1000740

Specjalizacja arbitrów

Sposób powoływania arbitrów wynika z umowy stron oraz regulaminu danego sądu polubownego. W efekcie arbitrzy mogą prezentować szeroki wachlarz kompetencji – niekoniecznie stricte prawniczych. W zależności od sporu, udział w ekspertów ekonomicznych, budowlanych czy innych technicznych może przyczynić się wyższej jakości wyroku i lepszej znajomości realiów gospodarczych, w których funkcjonują strony sporu.

Jednoinstancyjność

Z zasady sądownictwo polubowne jest jednoinstancyjne. Oznacza to, że od wyroku wydanego w arbitrażu nie ma standardowego odwołania w postaci apelacji, chyba że regulamin sądu takie rozwiązanie przewiduje. W typowych warunkach wyrok jest więc od razu ostateczny. Strony mogą co prawda wnieść skargę do zwykłego sądu powszechnego, ale dotyczy ona wyłącznie skrajnych sytuacji, w których sąd polubowny orzekał bez zapisu arbitrażowego albo z innym, podobnie ciężkim naruszeniem prawa.

Wyrok sądu arbitrażowego ma moc równą wyrokowi sądu powszechnego po jego uznaniu lub stwierdzeniu jego wykonalności. Stosuje się tutaj podobną procedurę jak przy nadawaniu klauzuli wykonalności zwykłym wyrokom sądów powszechnych.

Jak widać powyżej, arbitraż może być racjonalnym rozwiązaniem, szczególnie w sprawach, które wymagają dużej wiedzy specjalistycznej (np. sprawy budowlane, z zakresu rynku finansowego czy skomplikowane ekonomicznie). Warto rozważyć skorzystanie z usług sądów arbitrażowych funkcjonujących przy izbach gospodarczy lub innych instytucjach.