NSA: Przychodem z tytułu objęcia udziałów / akcji w zamian za aport jest wartość nominalna tych udziałów / akcji

20 lipca 2015 roku zapadł bardzo ważny wyrok dla wszystkich przedsiębiorców, jednakże dopiero od niedawna możemy poznać uzasadnienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w tej sprawie. Otóż NSA w składzie siedmiu sędziów oddalił skargę kasacyjną organu podatkowego w zakresie weryfikacji przez organy podatkowe wartości nominalnej udziałów w celu określenia wysokości podatku dochodowego.

Meritum sprawy stanowiło odesłanie znajdujące się w art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2011 r., Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) – dalej zwana w skrócie u.p.d.o.p. do odpowiedniego stosowania art. 14 ust. 1-3 u.p.d.o.p.

Spółka zwróciła się bowiem o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie przychodu z tytułu objętych udziałów w zamian za aport w postaci gruntu. Spółka A rozważała wniesienie wkładu niepieniężnego (nie stanowiącego przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 ze zn. 1 Kodeksu cywilnego) do spółki B.

W ten sposób spółka A obejmie udziały w podwyższonym kapitale zakładowym spółki B, jednak wartość nominalna objętych udziałów będzie niższa od wartości rynkowej przedmiotu aportu. Zatem pojawi się nadwyżka wartości wkładu nad wartością nominalną obejmowanych udziałów, która zostanie przekazana na kapitał zakładowy i zapasowy. Wartość emisyjna udziałów w spółce B, powiększona o powstałe agio, będzie odpowiadać wartości rynkowej przedmiotu aportu. W tym miejscu Spółka zapytała :

„czy  w przypadku objęcia przez spółkę A udziałów w spółce B w opisany sposób, jedynym przychodem z tego tytułu będzie wartość nominalna objętych udziałów w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. także wówczas, gdy ta wartość będzie niższa niż wartość rynkowa aportu?”

Minister Finansów wydał indywidualną interpretację prawa podatkowego, w której uznał stanowisko wnioskodawcy w zakresie możliwości zastosowania art. 14 w zw. z art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p. za nieprawidłowe. W konsekwencji powyższego Spółka złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który uchylił zaskarżoną interpretację:

„spór w niniejszej sprawie koncentruje się wokół możliwości odpowiedniego zastosowania przez organy podatkowe przepisów art. 14 ust. 1-3 u.p.d.o.p. na podstawie odesłania zawartego w art. 12 ust. 1 pkt 7 tej ustawy oraz do wykładni określenia „nominalna wartość udziałów”. Zdaniem sądu pierwszej instancji, przy interpretacji pojęcia „wartość nominalna” należy odnieść się do jego słownikowego znaczenia, ponieważ ustawodawca w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, ani w żadnym innym akcie nie zawarł legalnej definicji tego pojęcia. Wartość nominalna zatem to taka wartość, która uwidoczniona została na określonym dokumencie (nominale), przy czym, z uwagi na brak odniesienia do rynkowości wartości, może być ona zarówno wartością rynkową, jak i odbiegającą od wartości rynkowej. W ocenie sądu pierwszej instancji, „odpowiednie” stosowanie art. 14 ust. 1-3, o którym mowa w art. 12 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.p., nie może prowadzić do wniosku, że organy podatkowe mają prawo ustalić przychód skarżącej spółki z tytułu obejmowanych udziałów w innej wysokości niż wartość nominalna objętych udziałów.”

Minister Finansów wniósł skargę kasacyjną od powyższego wyroku WSA.

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrując skargę kasacyjną uznał, że na jej tle wyłoniło się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, a więc koniecznym jest przedstawienie tegoż zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów uznał, że skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw. NSA wskazał również na konieczność ustalenia definicji pojęcia „wartość nominalna” przy wykorzystaniu słownika języka polskiego: „wartość nominalna to taka wartość, która uwidoczniona została na określonym dokumencie (nominale), a więc już ze swej istoty ma charakter stały. Na gruncie analizowanego przepisu wartość nominalna nie odnosi się wprost do ceny rynkowej, nie musi być więc z nią tożsama”. Powyższe zdaniem NSA potwierdza również kontekst językowy innych przepisów ustawy, bowiem ustawodawca rozróżnia znaczenie użytych w ustawie słów, skoro przy określeniu przychodów podatkowych posługuje się zarówno określeniem wartość rynkowa, jak i określeniem wartość nominalna. Ponadto istota wartości nominalnej udziałów (akcji), przejawia się również na gruncie ustawy Kodeks spółek handlowych, gdzie wartość nominalna wynika wprost z umowy lub statutu danej spółki.

„Z powyższego wynika, że wartość nominalna udziałów (akcji) co do zasady nie podlega mechanizmom rynkowym. (…) Przy czym z uwagi na brak odniesienia do wartości rynkowej, wartość nominalna udziałów (akcji) może być zarówno wartością rynkową, jak i odbiegającą od wartości rynkowej. (…) Tak więc, jeżeli ustawodawca – na gruncie prawa handlowego- zezwala na wniesienie do spółki kapitałowej wkładu niepieniężnego o wartości rynkowej przekraczającej nominalną wartość objętych udziałów (akcji), wskazując na sposób ujawnienia agio, to nie można uznać, że jednocześnie obliguje organy podatkowe do podwyższenia wartości przychodu z tytułu objęcia udziałów w każdej sytuacji, gdy wartość rynkowa aportu będzie wyższa od wartości nominalnej udziałów (akcji), ale nadwyżka taka zostanie ujawniona i przeniesiona na kapitał zapasowy. Nie można bowiem założyć, że ustawodawca zastawia na podatnika swoistą pułapkę, wywodząc niekorzystne dla niego skutki podatkowe z zachowania zgodnego z prawem.„

Upraszczając sedno sprawy, mamy do czynienia z korzystnym dla podatnika rozstrzygnięciem, zgodnie z którym w sytuacji wniesienia aportu rzeczowego do spółki kapitałowej w taki sposób, że tylko cześć wartości aportu jest odnoszona na kapitał zakładowy, a pozostałą część stanowi tzw. agio emisyjne (tj. nadwyżka powstała z tego tytułu, że obejmując udział/akcje wspólnicy zapłacą więcej, niż wynosi wartość nominalna udziału/akcji) opodatkowana będzie jedynie wartość nominalną akcji/udziałów wydawanych za wkład niepieniężny do spółek opodatkowanych podatkiem dochodowym. Natomiast ta część wartości rynkowej przedmiotu wkładu, która zostanie ujęta na kapitale zapasowym (agio) z punktu widzenia podatku powinna być neutralna, ponieważ organy nie mają prawa zmiany wartości nominalnej udziałów (akcji), gdy wartość ta odbiega od wartości rynkowej przedmiotu wkładu.

*(sygn. akt II FSK 1772/13)