Postępowanie gospodarcze powraca

Do 2012 r. w polskiej procedurze cywilnej funkcjonowało niesławne postępowanie gospodarcze. Tryb postępowania nie cieszył się przesadną sympatią, gdyż nierzadko przedkładał biurokratyzm nad rzeczywiste rozstrzyganie sporów. Wiele pułapek formalnych i ścisłe terminy mogły prowadzić do łatwej przegranej niezależnie od tego, czy się miało rację czy nie. Po siedmiu latach postępowanie gospodarcze powraca na nowo.

Dla kogo?

Postępowanie gospodarcze prowadzone będzie obligatoryjnie przede wszystkich w sprawach  stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Nowa forma postępowania będzie jednak fakultatywna dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które mogą w swoim pierwszym piśmie złożyć wniosek o rozpoznanie sprawy w zwykłym trybie.

Dowody zgłaszaj szybko

Postępowanie gospodarcze przewiduje znacznie większy rygor w zakresie momentu powoływania dowodów. Mianowicie wszystkie wnioski dowodowe powinny zostać powołane w pierwszym piśmie, chyba że nie było to możliwe albo potrzeba ich powołania wystąpiła później. Oznacza to brak możliwość powołania dowodów w późniejszym czasie z uzasadnieniem, że ich przeprowadzenie nie spowoduje zwłoki w postępowaniu. Prekluzja dowodowa ma z założenia narzucić surową dyscyplinę w prowadzeniu procesu.

Dokumenty to podstawa

Kolejną istotną zmianą jest absolutne pierwszeństwo dowodów z dokumentów. Zeznania świadków mają być dopuszczane tylko wyjątkowo, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Co więcej, oświadczenia woli lub wiedzy istotne z perspektywy uprawnień stron mogą być wykazane tylko dokumentami, chyba że nie można ich przedstawić z przyczyn niezależnych. W efekcie, każda relacja gospodarcza powinna być odpowiednio dokumentowana, gdyż wszelkie ustalenia ustne mogą okazać się niemożliwe do wykorzystania w procesie. Jest to szczególnie istotne w branżach, które często opierają się na ustnych uzgodnieniach – np. w branży budowlanej.

Klauzula dowodowa

Nietypowym rozwiązaniem przewidzianym w znowelizowanym kodeksie postępowania cywilnego jest możliwość zawarcia umowy dowodowej między przedsiębiorcami. Taka umowa może przewidywać zakaz przeprowadzania określonych dowodów w postępowaniu prowadzonym przed stronami danego stosunku prawnego. Umowa dowodowa może wykluczać np. dowody z zeznań świadków lub dowody z opinii biegłego. Klauzula dowodowa będzie mogła być rzecz jasna wprowadzona do zwykłych umów komercyjnych w podobny sposób, jak klauzula właściwości sądu lub klauzula arbitrażowa. Czas pokaże, czy przedsiębiorcy zdecydują się korzystać z tych rozwiązań, gdyż z jednej strony pozwolą one uprościć i przyspieszyć proces, zaś z drugiej rodzą ryzyko niemożliwości przedstawienia swoich racji.

Podsumowanie

Dla funkcjonowania postępowania gospodarczego kluczowe będzie to, w jaki sposób sędziowie faktycznie wdrożą postanowienia znowelizowanego kodeksu. Surowe i formalistyczne podejście może oznaczać powrót starych zasad, w których szybkość procesu osiągana była kosztem jakości.

Przepisy o postępowaniu gospodarczym wchodzą w życie 7 listopada 2019 r. przy czym sprawy, które kwalifikowałoby się do tego trybu, a zostały wszczęte i niezakończone przed tym dniem prowadzone będą na dotychczasowych zasadach.

[EDIT:  W pierwotnym tekście wskazałem, że sąd może odstąpić od powoływania biegłego, jeżeli według swojego osądu jest w stanie sprawę rozstrzygnąć. Taki tryb działania dotyczy jednak tylko postępowania uproszczonego, a nie gospodarczego.]