Czas na przekształcenie

W karierze wielu przedsiębiorców przychodzi taki moment, że skala prowadzonego biznesu wyrasta poza ramy przyjętej formy prawnej. Ograniczenia wynikające z dotychczasowej formy zaczynają być uciążliwe jak przyciasny garnitur. W takim wypadku warto zastanowić się, czy to aby nie czas na przekształcenie?

Obowiązujący w Polsce Kodeks Spółek Handlowych daje stosunkowo dużą swobodę zmiany formy prowadzenia działalności gospodarczej. Instytucję przekształcenia reguluje dział III k.s.h., który opisuje przebieg tego procesu oraz jego skutki w zależności od tego, z jakiej formy prawnej startujemy i jaki efekt końcowy chcemy osiągnąć. W pierwszej kolejności może jednak przypomnę o jakich formach prowadzenia działalności gospodarczej mówimy. Najbardziej podstawową formą prowadzenia biznesu jest tzw. jednoosobowa działalność gospodarcza osoby fizycznej. W skrócie chodzi o prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną (człowieka) we własnym imieniu i na własną rzecz. W dalszej kolejności pojawiają się nam rozmaite formy zbiorowego prowadzenia biznesu. Począwszy od najmniej zinstytucjonalizowanej spółki cywilnej, przez spółki osobowe (jawną, komandytową, partnerską i komandytowo-akcyjną), aż po spółki kapitałowe tj. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółkę akcyjną. Na marginesie wspomnę, iż możliwe jest jeszcze prowadzenie działalności gospodarczej w nieco bardziej egzotycznych formach takich, jak fundusze inwestycyjne, spółdzielnie, fundacje czy stowarzyszenia, ale z uwagi na mniejszą popularność tych rozwiązań nie będę rozwodził się nad potencjalną możliwością ich przekształcania.

Powodów do przekształcenia może być wiele. Z jednej strony chodzić może o większą swobodę w dopuszczaniu nowych udziałowców do spółki i w obrocie prawami udziałowymi (tak będzie przy przekształcaniu w spółkę kapitałową). Z drugiej strony może chodzić o zmniejszenie rygorów formalnych funkcjonowania, które są zbyt rozbudowane w stosunku do prowadzonej działalności (tak będzie przy przekształceniu spółki akcyjnej w inną spółkę). W końcu przyczyną do przekształcenia może być chęć zmiany otoczenia podatkowego, w którym spółka funkcjonuje, bądź zakresu ryzyka osobistego ponoszonego przez wspólników. Każdą sytuacje trzeba analizować indywidualnie, ważąc skrupulatnie wszystkie plusy i minusy obranego kierunku działania.

butterfly-1518060_1920

Kodeks spółek handlowych określa dopuszczalne prawem ścieżki przekształcenia. Generalnie każda spółka uregulowana bezpośrednio w kodeksie spółek handlowych może przekształcić się w inną spółkę opisaną w k.s.h. Innymi słowy każda spółka osobowa może przekształcić się w inną spółkę osobową bądź kapitałową, a każda spółka kapitałowa może przekształcić się w inna spółkę kapitałową bądź osobową. Spółka cywilna może natomiast być przekształcona w którąkolwiek spółkę uregulowaną k.s.h., ale działanie odwrotne nie jest już dopuszczalne (np. spółka jawna nie może przekształcić się w spółkę cywilną). W końcu jednoosobowa działalność gospodarcza może zostać przekształcona w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną.

Przekształcenie formy prowadzonej działalności gospodarczej polega na zmianie szaty prawnej, w jakiej działa dany przedsiębiorca, ale z zachowaniem wszystkich jego dotychczasowych praw i obowiązków. Po przekształceniu mamy do czynienia cały czas z tym samym, ale nie z takim samym podmiotem. Powyższą ideę wyraża zasada kontynuacji opisana w art. 553 § 1 k.s.h. zgodnie z którą Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Podobnie rzecz się ma przy przekształceniu jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę.

W praktyce jednak, zasada kontynuacji doznaje pewnych ograniczeń. Po pierwsze, formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej są jednak od siebie odmienne i ich zmiana powoduje konieczność dostosowania pewnych instytucji. Przykładowo, przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną spowoduje konieczność obligatoryjnego powołania rady nadzorczej. Po drugie, w pewnych stanach faktycznych przekształcenie nie będzie możliwe, gdyż w danym układzie spółka przekształcona byłaby niezgodna z prawem. Na przykład jednoosobowa spółka kapitałowa nie może przekształcić się w spółkę osobową, gdyż taka musi mieć przynajmniej dwóch wspólników. Wreszcie przepisy administracyjne, a także przepisy podatkowe mogą regulować przekształcenie w sposób odmienny, wyłączając w całości lub w części kontynuację praw i obowiązków spółki przekształcanej, bądź generując istotne obciążenie finansowe dla procesu.

Podsumowując, przekształcenie jest przydatnym instrumentem skorygowania formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej. Nie jesteśmy skazani na prowadzenie biznesu w takim kształcie jaki został przyjęty u jego początku. Niemniej jednak decyzja o przekształceniu powinna być przemyślana i oparta o wnikliwą analizę wszystkich skutków takiego działania.