Grupa spółek albo grupa kapitałowa występuje w polskim porządku prawnym w różnych regulacjach. Niestety pojęcia te są bardzo często w odmienny sposób definiowane. Co więcej skład grupy może być zupełnie inny w zależności od tego, na potrzeby jakich przepisów ją ustalamy. Ta różnorodność niejednokrotnie może przyprawić przedsiębiorców o ból głowy.

„Księgowa” grupa kapitałowa

Podstawową definicję grupy kapitałowej znajdziemy w przepisach ustawy o rachunkowości. Ustawa ta kładzie zasadniczy nacisk na powiązania kapitałowe i możliwości wpływu na zarządzanie spółkami przez dominanta. Wyznacznikiem powiązań w tym przypadku będzie przede wszystkim liczba posiadanych głosów w organach właścicielskich podmiotów zależnych, czy prawo wpływu na większość zarządu.

Spółka dominująca ma jeden zasadniczy obowiązek związany ze swoimi spółkami zależnymi. Musi on przygotowywać skonsolidowane roczne sprawozdania finansowe. Dokumenty te zmierzają do ukazania „księgowej” grupy kapitałowej jako jednej jednostki gospodarczej.

„Antymonopolowa” grupa kapitałowa

Nieco inaczej prezentuje się definicja grupy kapitałowej z perspektywy prawa antymonopolowego. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nakazuje patrzeć szeroko na powiązania między spółkami. Z jej perspektywy, przez kontrolę rozumie się wszelkie formy bezpośredniego lub pośredniego uzyskania przez przedsiębiorcę uprawnień, które osobno albo łącznie, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na innego przedsiębiorcę lub przedsiębiorców. W efekcie brać pod uwagę musimy także powiązania osobowe. Mogą one polegać np. na unii personalnej między zarządami różnych spółek.

Przepisy antymonopolowe definiują nam skład grupy kapitałowej głównie dla potrzeb kontroli koncentracji przeprowadzanej przez Prezesa UOKiK. Niemniej jednak, do antymonopolowej definicji grupy kapitałowej odsyłają także przepisy prawa zamówień publicznych. Przynależność oferentów do jednej grupy kapitałowej w rozumieniu uokik może być podstawą do ich wykluczenia z postepowania przetargowego.

Powiązania z perspektywy pomocy publicznej

Jeszcze inaczej powiązania spółkowe definiują przepisy o pomoc publicznej. Regulacje te najczęściej odsyłają do załącznika I do tzw. Rozporządzenia GBER. Załącznik ten definiuje mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. Wskazuje on także kiedy należy sumować wskaźniki finansowe i operacyjne podmiotów ze sobą powiązanych. Załącznik ten jest wyjątkowo trudny do rozszyfrowania z uwagi na swoją nieintuicyjną strukturę. Posługuje się on zawiłymi pojęciami przedsiębiorstw samodzielnych, partnerskich i stowarzyszonych. W zrozumieniu powiązań pomaga oficjalny przewodnik unijny dostępny tutaj.

Dodam, że powiązania na potrzeby pomocy publicznej musimy brać pod uwagę także przy określaniu rozmiaru spółki z perspektywy ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Grupa Spółek w ksh

Od niedawna mamy w naszym porządku prawnym kolejną definicję grupy. Mowa tutaj o Grupie Spółek, która została wprowadzona do kodeksu spółek handlowych. Jest to zdecydowanie najbardziej sformalizowana wersja grupy, która wymaga podjęcia celowych czynności w celu jej zbudowania i akcesji do niej. Szerzej temat omawiałem tutaj i tutaj.

Tylko tyle?

Te kilka przykładów z pewnością nie wyczerpuje puli grup, które występują w naszych przepisach. Mamy jeszcze podatkową grupę kapitałową czy grupę VAT. Sama ustawa o CIT posiada własne przepisy dot. powiązań na potrzeby cen transferowych („CIT-owa” grupa kapitałowa?). Zapewne wiele regulacji branżowych też posiada własne, niezależne przepisy określające powiązania czy inne formy zgrupowania spółek.

Z tego wszystkie płynie niestety jeden smutny wniosek. Na pytanie „kto należy go grupy kapitałowej” trzeba odpowiedzieć prawniczym „to zależy…”

Bartosz
Olszewski

Adwokat, specjalista w zakresie restrukturyzacji i reorganizacji spółek oraz grup kapitałowych

Jestem adwokatem zajmującym się szeroko rozumianym prawem gospodarczym. Szczególnym zainteresowaniem darzę obszar transakcji M&A oraz procesów inwestycji kapitałowych i dłużnych. W swojej pracy staram się traktować problemy kompleksowo. Dlatego wiem, że szczególnie istotne są kwestie podatków i innych danin publicznoprawnych.

Od 2014 r. związany jestem z kancelarią Ślązak, Zapiór i Partnerzy. Doradzam klientom z różnych branż i sektorów – od przemysłu ciężkiego, przez podmioty medyczne, po sektor IT i nowych technologii. Reprezentuję interesy zarówno inwestorów, jak i obiektów akwizycji. To zróżnicowane doświadczenie nauczyło mnie spoglądać na problemy przedsiębiorców z różnych perspektyw.

Blog „Spółki z Górnej Półki” to swego rodzaju sposób „trzymania ręki na pulsie”. W dzisiejszej, dynamicznej rzeczywistości prawnej nie można sobie pozwolić na pozostanie w tyle.