Ogólna klauzula GAAR przeciwko starym inwestycjom

Wedle stanowiska NSA klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR) może działać także przeciwko korzyściom osiągniętym dzięki działaniom podjętym przed jej wejściem w życie. W efekcie stare inwestycje, które dalej przynoszą korzyść podatkową mogą być kwestionowane przez fiskusa.

Stare inwestycje, nowe prawo

Spór, którego dotyczył wyrok NSA* odnosił się do transakcji na nieruchomościach przeprowadzonych jeszcze w 2009 r. Jedną z konsekwencji transakcji było znaczące obniżenie podstawy opodatkowania infrastruktury, dające istotne oszczędności w podatku od nieruchomości w skali każdego roku. Tymczasem w połowie lipca 2016 r. do polskiego porządku prawnego weszła klauzula generalna przeciwko unikaniu opodatkowania (tzw. GAAR -z and. General anti avoidance regulation). Zmiana prawa dała impuls fiskusowi do przyjrzenia się przeszłym zdarzeniom, które dalej generują korzyści podatkowe.

Wracając do wspomnianej transakcji, szef KAS uznał, że była ona sztuczna i została dokonana wyłącznie celu osiągnięcia korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem ustawy podatkowej. W efekcie organ podatkowy postanowił zignorować konsekwencje kwestionowanej transakcji i obliczyć podatek tak, jak gdyby nigdy do niej nie doszło. Z naturalnych względów wywołało to sprzeciw podatnika. Linia obrony opierała się na tym, że nie można kwestionować korzyści podatkowych powstałych po wejściu w życie klauzuli, ale wynikających z działań podjętych wcześniej. W efekcie sprawa trafiła do sądu administracyjnego.

Sądy po stronie fiskusa

Rozstrzygnięcia WSA i NSA miały dwojaki wymiar. Z jednej strony sądy powzięły wątpliwość, czy ww. transakcje naruszały klauzulę GAAR tj. czy celem działania była korzyść podatkowa. Z drugiej jednak strony zaakceptowały to, że klauzulę w ogóle można stosować do kwestionowania korzyści osiągniętych dzięki czynnościom podjętym przed 15 lipca 2016 r. Judykatura nie dopatrzyła się tutaj naruszenia konstytucyjnego nakazu ochrony inwestycji w toku.

Stanowisko sądów otwiera drogą do weryfikowania wszelkich transakcji sprzed klauzuli GAAR, które wywoływały skutki podatkowe po jej wejściu w życie. Takie podejście jest o tyle niebezpieczne, iż w momencie dokonywania czynności podatnicy nie mogli wiedzieć o istnieniu klauzuli i tym samym nie musieli uwzględniać jej w swoich planach. Pytanie czy profiskalne podejście sądów w tej materii jest wyrazem mocniej ugruntowanego poglądu czy tez jednorazowym stanowiskiem? Sprawę warto śledzić szczególnie z tej perspektywy, że argumenty natury konstytucyjnej coraz częściej pojawiają się w rozstrzygnięciach sądów administracyjnych.

Klauzula GAAR

Klauzula obejście prawa to mechanizm zawarty ordynacji podatkowej, który pozwala podważać czynności formalnie zgodne z prawem. Za pomocą klauzuli, organ może zignorować skutki danej czynności jeżeli uzna, że:

1. głównym lub jednym z głównych celów czynności było osiągnięcie korzyści podatkowej
2. osiągnięcie korzyści w danych okolicznościach było sprzeczne z przedmiotem lub celem ustawy podatkowej
3. sposób działania był sztuczny

Dzięki klauzuli GAAR ustawodawca nie musi skupiać się na łataniu dziurawego prawa. Zamiast tego może zarzucać podatnikowi sztuczne eksploatowanie defektów ustaw, wbrew intencjom prawodawcy.

* Stan sprawy ustalono na podstawie wiadomości medialnych. Na dzień wpisu nie opublikowano jeszcze uzasadnienia wyroku.