Opcja call i opcja put są rozwiązaniami wytworzonymi przez rynek kapitałowy, które powoli przedostają także do obrotu pozagiełdowego. Pierwotnie, oba te instrumenty służyły zabezpieczeniu się przed ryzykiem zmiany kursu danego waloru. Z czasem ich funkcja zaczęła przybierać coraz bardziej spekulacyjny charakter. W dzisiejszej praktyce transakcyjnej opcje call i put pojawiają się często jako mechanizm zabezpieczania umów inwestycyjnych. O co jednak w tym wszystkim chodzi, postaram się wyjaśnić poniżej.

Z ekonomicznego punktu widzenia opcja to prawo przysługujące nabywcy opcji wobec wystawcy opcji do żądania sprzedaży lub kupna określonej rzeczy (waloru) po z góry ustalonej cenie wykonania. Przez opcję call rozumie się prawo nabycia danego instrumentu podstawowego, natomiast opcja put umożliwia jego zbycie. Nabywca opcji pozyskuje opcje dlatego, iż zakłada, że w przyszłości cena instrumentu bazowego ulegnie zmianie. Przykładowo, jeżeli nabywca opcji wie, że będzie w przyszłości potrzebował określonej waluty (np. EUR) i przypuszcza, że cena EUR względem PLN wzrośnie, wówczas nabywając opcję call EUR po obecnym kursie walutowym będzie mógł sobie zapewnić stabilną możliwość zakupu waluty po korzystnym kursie pomimo zmian na rynku. Rzecz jasna wystawca opcji nie wchodzi w taki interes za darmo – zwykle oczekuje zapłaty premii umownej. Z uwagi na powiązanie efektywności opcji z ceną instrumentu bazowego na rynku możemy mówić także o opcjach nierzeczywistych tj. takich, w  których strony rozliczają się czysto finansowo poprzez porównanie ceny rynkowej instrumentu z ceną zastrzeżoną w opcji.

option-1010899_1920

Jak wspominałem wcześniej, prawa opcji zaczynają występować także poza zorganizowanym rynkiem kapitałowym i w roli innej niż pierwotnie przewidziano. Z mojej perspektywy najciekawsze jest wykorzystanie praw opcji przy wszelkiego rodzaju umowach inwestycyjnych. Przede wszystkim opcja put może zostać skutecznie wykorzystana dla zabezpieczenia prawa wyjścia z inwestycji. Określając w umowie inwestycyjnej jakie warunki brzegowe inwestycja ma spełniać i w jaki sposób poszczególni inwestorzy mają z nami współpracować możemy wykorzystać opcję put jako swego rodzaju sankcję. Innymi słowy, jeżeli warunki umowy inwestycyjnej zostaną naruszone – nasi partnerzy biznesowi będą mieli obowiązek wykupić nasze udziały w spółce po z góry określonej cenie. Podobnie można wykorzystać także opcję call. W przypadku, gdyby nasi koinwestorzy odmawiali współpracy i nie wykonywali swoich zadań – pojawi się możliwość przymusowego wykupu ich udziałów na korzystnych warunkach. Biznesowo patrząc, oba powyższe rozwiązania są bardziej sprawiedliwe niż stosowanie kar umownych. Z jednej bowiem strony mamy do czynienia z sankcją, jednakże z drugiej strony cały czas jednak dochodzi do transakcji sprzedaży – płatność następuje w zamian za pewien towar.

Prawo opcji nie zostało w żadnym akcie prawnym kompleksowo uregulowane, co powoduje, iż jasne określenie jej charakteru może nastręczać trudności. Znaczenie charakteru prawnego opcji na zorganizowanym rynku nie jest tak duże, gdyż rozliczaniem opcji zajmują się fachowe podmioty administrujące całym rynkiem kapitałowym. Z tego powodu nie ma problemu z egzekwowaniem wykonania opcji (wszystko odbywa się automatycznie). Niemniej jeżeli chcemy zastosować opcje poza rynkiem zorganizowanym – wówczas brak regulacji prawnej może okazać się znaczący. W piśmiennictwie ukształtowało się kilka koncepcji opcji. Zdaniem jednych jest to umowa przedwstępna, inni twierdzą, że jest to umowa sprzedaży z prawem odstąpienia, a jeszcze inni, że jest to forma nieodwołalnej oferty sprzedaży lub kupna danej rzeczy. Z uwagi na mnogość koncepcji bardzo istotne jest przemyślane opisanie klauzul umownych, które regulować będą prawa opcji. Wbrew pozorom posłużenie się słownictwem, które w języku prawniczym jest stosowane w konkretnej konstrukcji może znacząco wpłynąć na zakres uprawnień jakie z prawa opcji będą nam przysługiwały. Dlatego o ile jestem zwolennikiem rozwiązań, jakie dostarcza nam opcja, o tyle zwracam uwagę na konieczność świadomego i ostrożnego z niej korzystania.