Sprzedaż przedsiębiorstwa czy praw udziałowych?
Właściciele dużych i rozwijających się przedsiębiorstw prędzej czy później stają przed dylematem, czy prowadzić biznes dalej czy też go sprzedać i przejść na zasłużoną emeryturę (czyt. wynieść się na przysłowiowe Mazury). Jeżeli dorośniemy do decyzji o wyjściu z inwestycji, będziemy musieli rozważyć w jaką formę prawną opakujemy nasz „towar”. Zasadniczo do dyspozycji mamy dwa warianty, o których chciałbym dzisiaj napisać – sprzedaż przedsiębiorstwa lub sprzedaż praw udziałowych w spółce.
W pierwszej kolejności musimy sobie wyjaśnić co to właściwie jest przedsiębiorstwo. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego przedsiębiorstwem jest zespół składników materialnych (np. nieruchomości, maszyny, samochody) i niematerialnych (np. patenty, prawa autorskie, know-how) przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Innymi słowy, na przedsiębiorstwo składają się wszystkie te rzeczy, które stanowią własność danej firmy i służą do prowadzenia jej biznesu. Nie ma tutaj większego znaczenia czy firmą jest jednoosobowa działalność gospodarcza czy spółka. Jeżeli z kolei firma prowadzi wiele różnych działalności (np. posiada kilka warsztatów samochodowych) to każdy z zespołów aktywów można traktować jako odrębną zorganizowaną część przedsiębiorstwa (w praktyce często stosuje się skrót „ZCP” lub „Zorg”).
Z prawami udziałowymi jest natomiast inaczej. Prawa udziałowe to uprawnienia jakie wspólnik posiada względem spółki. W spółce akcyjnej będą to akcje, w spółce z o.o. będą to udziały, a w spółkach osobowych takich, jak spółka jawna – będzie to ogół praw i obowiązków wspólnika. Wszystkie spółki handlowe w Polsce są samoistnymi właścicielami swojego majątku. Oznacza to, że właścicielem majątku spółki jest właśnie ta spółka, a nie jej wspólnicy (uwaga – przy spółce cywilnej jest inaczej!). Idąc dalej, kiedy spółka prowadzi działalność gospodarczą, wówczas to ona jest właścicielem przedsiębiorstwa lub poszczególnych jego zorganizowanych części. Przy korzystaniu ze spółki nie musimy sprzedawać bezpośrednio przedsiębiorstwa, tylko możemy sprzedać prawa udziałowe do spółki, która jest właścicielem tego przedsiębiorstwa.
Decyzja co do sposobu sprzedaży biznesu ma kolosalne znaczenie dla formy jaki skutków prawnych takiej transakcji. Jeżeli chodzi o sprzedaż przedsiębiorstwa to trzeba pamiętać, iż taka transakcja zwykle traktowana jest tak samo, jak łączna sprzedaż wszystkich aktywów danej firmy. W związku z tym, jeżeli są jakieś ograniczenia w obrocie danym majątkiem (np. pierwokup nieruchomości) to trzeba je stosować także do sprzedaży przedsiębiorstwa. Nadto, taka sprzedaż nie powoduje automatycznie, że na nabywcę przejdą wszystkie umowy, których stroną była firma prowadząca przedsiębiorstwo. Podobnie jest z wszelkimi uprawnieniami administracyjnymi (licencjami, zezwoleniami, koncesjami itp.) – te bardzo często kupujący będzie musiał pozyskać na nowo. Sprzedaż przedsiębiorstwa nie przenosi też zobowiązań firmy na kupującego, ale powoduje, iż kupujący oraz sprzedający stają się za nie solidarnie (łącznie) odpowiedzialni.
Sprzedaż praw udziałowych ma znacznie mniej skomplikowane skutki prawne, co jest zrozumiałe gdyż właściwie po to wymyślono spółki, aby móc w łatwy sposób transferować prowadzony biznes. Przy sprzedaży praw udziałowych nie ulega zmianie właściciel przedsiębiorstwa bo w dalszym ciągu jest nim spółka. W efekcie sama sprzedaż praw udziałowych zwykle nie będzie wpływać na sytuację prawną prowadzonego biznesu. Majątek spółki pozostanie taki sam, a przyznane jej uprawnienia administracyjne zasadniczo pozostaną nie tknięte. Ponieważ nie obracamy majątkiem spółki – nie ma konieczności stosowania się do żadnych ograniczeń w obrocie tym majątkiem. Pomimo sprzedaży praw udziałowych spółka pozostanie w dalszym ciągu stroną wszystkich kontraktów, które zawarła.
Jak widać powyżej, transakcja sprzedaży praw udziałowych znacząco różni się od sprzedaży przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części. Przy każdej z tych transakcji należy zwracać uwagę na zupełnie inne kwestie i odmiennie kształtować się będą zasady sporządzania umowy sprzedaży. Stąd decyzja o sposobie przeprowadzenia sprzedaży działalności gospodarczej jest decyzją niezwykle istotną i powinna być dogłębnie przeanalizowana.