Zamrożone akcje i udziały
W poprzednim wpisie na blogu pisałem o tym, że nieodłączną cechą spółki z o.o. i spółki akcyjnej jest możliwość obrotu prawami udziałowymi czyli udziałami lub akcjami. W rzeczywistości nie zawsze taka operacja jest możliwa z uwagi na ograniczenia prawne. W dzisiejszym wpisie skupimy się na tym, w jakich sytuacjach transfer praw udziałowych nie jest możliwy.
Podstawowe ograniczenie w obrocie prawami udziałowymi w spółkach kapitałowych wynika z artykułu 16 Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z tym przepisem rozporządzenie udziałem albo akcją dokonane przed wpisem spółki kapitałowej do rejestru albo przed zarejestrowaniem podwyższenia kapitału zakładowego jest nieważne. Oznacza to, że w okresie zanim spółka zostanie zarejestrowana w KRS, zbywanie udziałów lub akcji w ogóle nie jest możliwe. Innymi słowy osoby, które przy zawiązywaniu spółki objęły prawa udziałowe w pierwotnym kapitale zakładowym pozostaną jej wspólnikami/akcjonariuszami przynajmniej do czasu, jak już spółka zostanie zarejestrowana.
Drugą konsekwencją tego przepisu jest brak możliwości przeniesienia nowych akcji czy udziałów powstających w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki. Wspólnicy/akcjonariusze, którzy objęli nowe prawa udziałowe w spółce będą musieli wstrzymać się z ich sprzedażą do czasu zarejestrowania podwyższenia kapitału w KRS. Oczywiście nie ogranicza to obrotu tymi udziałami/akcjami, które już zostały wpisane do rejestru.
Ograniczeniu podlegają także akcje obejmowane w zamian za wkład niepieniężny – tzw. akcje aportowe. Jak wiadomo, objęcie wymaga wniesienia stosownego wkładu do spółki o wartości i rodzaju określonym w statucie spółki lub uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego. Akcje pokrywane są aportem zawsze wtedy, gdy przedmiotem wkładu jest cokolwiek innego niż pieniądz (np. maszyny, pojazdy, nieruchomości, prawa własności intelektualnej itp.). Akcje obejmowane w zamian za takie wkłady muszą pozostać imienne do dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło ich pokrycie. W ciągu tego okresu akcje te nie mogą także być zbywane ani zastawiane, a dokumenty akcyjne pozostawia się zatrzymane w spółce. Okres zamrożenia akcji aportowych może trwać dosyć długo. Przykładowo, jeżeli aport (wkład niepieniężny) wniesiono w styczniu danego roku, wówczas walne zgromadzenie zatwierdzać będzie sprawozdanie finansowe za ten rok do końca czerwca roku kolejnego. W efekcie okres zamrożenia może wynieść nawet półtora roku. Ograniczenia w obrocie akcjami aportowymi nie stosuje się jednak do akcji zdematerializowanych tzn. takich, które będą przedmiotem obrotu na giełdzie. Ograniczenie też nie dotyczy akcji wydawanych przy okazji procesów restrukturyzacyjnych takich, jak łączenie, podział, czy przekształcenie spółki.
Obrót udziałami i akcjami może podlegać także ograniczeniom wynikającym z umowy spółki (w spółce z o.o.) bądź statutu (w spółce akcyjnej). Przy wprowadzaniu tego typu rozwiązań udziałowcy mają stosunkowo dużą swobodę i mogą wykazać się dużą pomysłowością. W praktyce często stosuje się konieczność uzyskania zgody jakiegoś organu spółki na zbycie praw udziałowych (zarządu, rady nadzorczej albo walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników). Innymi rozwiązaniami spotykanymi w obrocie są wszelkiego rodzaju prawa pierwszeństwa, opcje wykupu czy bardziej egzotyczne klauzule typu shotgun. O przykładowych wariantach ograniczeń w obrocie prawami udziałowymi, które można wprowadzić do umowy spółki lub statutu możecie poczytać w innych naszych wpisach na blogu: [tutaj] , [tutaj], [tutaj].
Jak więc widać powyżej obrót prawami udziałowymi nie zawsze jest taki swobodny jakbyśmy chcieli. Przed finalizowaniem transakcji sprzedaży czy zakupu udziałów bądź akcji zawsze powinniśmy się upewnić jaki jest ich status w KRS oraz czy umowa spółki bądź statut przewidują jakieś ograniczenia w transferze praw udziałowych. Nadto w przypadku akcji warto zbadać w zamian za jaki wkład zostały one objęte.