Zarząd odpowiada niezależnie od przyczyn niewypłacalności
Zarząd ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki niezależnie od przyczyn niewypłacalności. Nie ma znaczenia, czy problemy finansowe powstały z przyczyn obiektywnych, czy też w obszarze, którym dany członek zarządu się nie zajmuje.
Zasadą odpowiedzialność Zarządu
Członkowie Zarządu spółek kapitałowych (spółki z o.o., akcyjnej i prostej akcyjnej) z zasady ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółek, które nie regulują swoich długów. W zakresie odpowiedzialności za długi prywatnoprawne (wobec kontrahentów, pracowników itp.) taką odpowiedzialność przewidują przepisy kodeksu spółek handlowych oraz prawa upadłościowego. Wbrew popularnemu, mylnemu przeświadczeniu, zarząd spółki akcyjnej od 2016 r. nie ma żadnych przywilejów w tym zakresie.
Odpowiedzialność członków zarządu dotyczy także zobowiązań publicznoprawnych. Mowa tutaj o długach podatkowych wobec fiskusa czy składkowych wobec ZUS. Podstawa takiej odpowiedzialności wynika jednakże z przepisów ordynacji podatkowej.
Zwolnienie z odpowiedzialności
Wszystkie przepisy regulujące odpowiedzialność członków zarządu przewidują możliwość jej uniknięcia w przypadku należytego wykonania obowiązków z obszaru prawa upadłościowego:
Słynny art. 299 Kodeksu spółek handlowych zwalnia członka zarządu z odpowiedzialności jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Odpowiedzialność wobec wierzycieli wynikająca z prawa upadłościowego również uruchamia się dopiero w przypadku niezłożenia wniosku upadłościowego (względnie otwarcia likwidacji) w terminie bądź gdy niezłożenie nastąpiło bez winy członka zarządu. Zbliżonymi zapisami posługuje się ordynacja podatkowa pozwalająca uniknąć odpowiedzialności jeżeli we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ. Odpowiedzialności nie poniesie także członek zarządu, które nie zgłosił wniosku o ogłoszenie upadłości bez swojej winy.
Należy jednak pamiętać, że obowiązek monitorowania stanu finansów spółki i „pilnowania” ewentualnej niewypłacalności jest przez ustawodawcę traktowany bardzo „na serio”. Oznacza to, że członkowie zarządu nie mogą szukać ochrony przed odpowiedzialnością powołując się na to, że faktycznie wykonywali funkcji członka zarządu. W ostatnim rozstrzygnięciu Sąd Najwyższego podkreślono, że tylko obiektywne okoliczności uniemożliwiające wykonywanie obowiązków zarządu mogą być brane pod uwagę z perspektywy winy menadżera.
Wydzielenie wśród członków zarządu funkcji odrębnego dyrektora finansowego (CFO) nie zwolni pozostałych członków z odpowiedzialności za stan finansów spółki. Jak się okazuje nawet przyczyny zdrowotne mogą nie przekonać sądów. W konsekwencji wszystkim menadżerom zalecam szczególną dbałość o pilnowanie sytuacji finansowej zarządzanej spółki